فرق اقامت و تابعیت

یکی از بزرگترین دغدغه های مهاجران، اخذ اقامت و تابعیت می باشد. فرق اقامت و تابعیت می تواند یکی از سوالات هر فرد متقاضی مهاجرت باشد. قطعا در زمینه اقامت و تابعیت سوالاتی هستند که می تواند ذهن هر فردی را به خود مشغول نماید. این سوالات عبارتند از:

1. اقامت و تابعیت چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
2. اخذ اقامت یا تابعیت نیاز به چه مدارک و شرایطی دارد؟
3. گرفتن تابعیت از طریق اصل خاک و خون به چه معنایی است؟
4. انواع روش های اخذ اقامت و تابعیت چیست؟
5. بهترین کشورها برای دریافت اقامت و تابعیت کدامند؟

گروه کارشناسان موسسه حقوقی سفیران سروش سعادت در این نگارش، اطلاعات مفیدی در زمینه اقامت و تابعیت گردآوری نموده اند؛ پیشنهاد می کنیم تا پایان مقاله همراه ما باشید.

شهروندی (Citizenship) چیست؟

یک شهروند فردی است که به طور رسمی به یک کشور تعلق دارد و از حقوق و مسئولیت‌های مشخصی برخوردار است. شهروندی به معنای عضویت قانونی و کامل در یک کشور است. این رابطه بین فرد و دولت، پایه و اساس بسیاری از حقوق و آزادی‌های فردی است. حقوق شهروندی شامل حق رأی، حق داشتن شغل، حق آموزش، حق آزادی بیان و بسیاری حقوق دیگر است. از سوی دیگر، شهروندان نیز مسئولیت‌هایی دارند، مانند: پرداخت مالیات، رعایت قوانین کشور، خدمت به کشور در صورت نیاز.

شهروندان از حمایت دولت برخوردار هستند و در عین حال موظف به حمایت از دولت و مشارکت در امور کشور هستند. شهروندی، یک رابطه دو طرفه بین فرد و دولت است. به افراد احساس تعلق و هویت می‌دهد و به آن‌ها امکان می‌دهد تا در تصمیم‌گیری‌های مهم کشور مشارکت داشته باشند. راه‌های کسب شهروندی عبارتند از:

• تولد: بسیاری از افراد به دلیل تولد در یک کشور، شهروند آن می‌شوند.
• تابعیت والدین: در برخی موارد، فرزندان شهروندان یک کشور به طور خودکار شهروند آن کشور محسوب می‌شوند، حتی اگر در خارج از آن کشور متولد شده باشند.
• ازدواج: ازدواج با یک شهروند در برخی کشورها می‌تواند به کسب شهروندی منجر شود.
• تجدید تابعیت: افرادی که قبلاً شهروندی یک کشور را داشته‌اند؛ اما آن را از دست داده‌اند، ممکن است بتوانند آن را مجدداً کسب کنند.
• و تابعیت اکتسابی: افرادی که در کشوری غیر از کشور تولد خود زندگی می‌کنند، ممکن است پس از گذشت مدت زمان مشخص و انجام مراحل قانونی، شهروندی آن کشور را دریافت کنند. این فرآیند معمولاً به عنوان “تابعیت اکتسابی” شناخته می‌شود.

اقامت دائم یا همان PR چیست؟

برخلاف ویزای موقت که برای مدت زمان مشخصی صادر می‌شود، اقامت دائم به فرد اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به تمدید مجدد، در آن کشور زندگی کند و کار کند. اقامت دائم به معنای حق زندگی و اقامت طولانی‌مدت و نامحدود در یک کشور خارجی است. مزایای اقامت دائم در کشورهای مختلف عبارتند از:

• زندگی طولانی‌مدت: امکان زندگی و کار در یک کشور جدید برای مدت نامحدود.
• ثبات: داشتن یک زندگی پایدار و برنامه‌ریزی بلندمدت در یک کشور دیگر.
• دسترسی به امکانات: دسترسی به امکانات رفاهی، آموزشی و بهداشتی کشور مقصد.
• امکان اخذ شهروندی: در برخی موارد، افراد دارای اقامت دائم می‌توانند پس از گذشت مدت زمان مشخص و انجام شرایط لازم، شهروندی آن کشور را دریافت کنند.

تعریف تابعیت مضاعف

این فرد از حقوق و مسئولیت‌های شهروندی در هر دو یا چند کشور برخوردار است. تابعیت مضاعف یا شهروندی دوگانه به حالتی گفته می‌شود که یک فرد به طور همزمان شهروند دو یا چند کشور باشد. دلایل مختلفی برای داشتن تابعیت مضاعف وجود دارد، از جمله:

• اگر فردی در کشوری متولد شود که اصل خاک را مبنای اعطای تابعیت قرار می‌دهد و یکی از والدین او نیز شهروند کشور دیگری باشد، ممکن است تابعیت مضاعف پیدا کند.
• ازدواج با یک شهروند خارجی می‌تواند منجر به اخذ تابعیت کشور همسر شود و در نتیجه، فرد تابعیت دوگانه پیدا کند.
• افرادی که قبلاً تابعیت کشوری را داشته‌اند و سپس آن را از دست داده‌اند، ممکن است در آینده بتوانند آن را مجدداً کسب کنند و به این ترتیب تابعیت مضاعف داشته باشند.
• برخی کشورها قوانین خاصی در مورد اعطای تابعیت دارند که ممکن است منجر به ایجاد تابعیت مضاعف شود.

مهمترین کشورهایی که تابعیت مضاعف را می پذیرند عبارتند از: کانادا، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، نیوزیلند، هند، ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور، آلمان، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، اسپانیا و کشورهای اسکاندیناوی

نگاهی اجمالی به فرق اقامت و تابعیت

تابعیت عبارت است از رابطه سیاسی و معنوی که یک شخص با دولتی معین دارد. منظور از دولت معین به زبان ساده تر همان خاک یک کشور می باشد. نکته بسیار مهم رابطه اقتصادی و سیاسی می باشد، چرا که ناشی از قدرت و حاکمیت دولتی است که فرد را از خودش می داند و رابطه معنوی است زیرا مربوط به مکانی که شخص در آنجا سکونت دارد نیست. در باب مهاجرت بدون مدرک زبان لینک فوق را بخوانید. تبعه به شخصی می گویند که تابعیت دولت معینی را دارا می باشد، از همین رو چنانچه شخصی تابعیت دولتی نداشته باشد، آنرا (آپاترید) یا بی تابعیت apatried می نامند.

شرط اول تابعیت وجود دولت و شرط دوم وجود تبعه می باشد. تابعیت برای اشخاص حقیقی تعریف شده، پس عملا در مورد اشخاص حقوقی بی معنا می باشد. در جامعه بین الملل هر فردی باید یک تابعیت داشته باشد و هیچ شخصی نمی تواند بیش از یک تابعیت را دارا باشد. همچنین تابعیت یک امر همیشگی و زوال ناپذیر است. تابعیت را می توان همان ملیت شخص نامید. روش های مختلف اخذ اقامت و تابعیت در سطح جهانی از این قرار است:

روش های اخذ اقامت و تابعیت
روش های اخذ اقامت دائمی	از طریق کار
	از طریق سرمایه گذاری در اشکال مختلف
	از طریق ازدواج با تبعه کشور مقصد
روش های اخذ پاسپورت	کار و زندگی در طی سالیان مشخص یا قبول تابعیت (Naturalization)
	تولد فرزند
	از طریق ارث (پدر و مادر)
	از طریق سرمایه گذاری در اشکال مختلف
	از طریق ازدواج با تبعه کشور مقصد

فرق اقامت و تابعیت از نظر مفهوم

مدرکی که به شما اجازه اقامت در کشوری برای مدت مشخصی را می دهد؛ را اقامت نامیم. بر طبق قوانین کشور میزبان این مجوز معمولا تا یک تعداد سال مشخص اعتبار دارد. ولی غالبا امکان تمدید آن فراهم است. ضمنا این مجوز به افراد حق ورود در هر زمانی به کشور، خرید املاک، اخذ بیمه سلامت و ثبت نام در مدرسه را می دهد. معمولا هم این مجوز به دو نوع اقامت موقت Temporary residency و اقامت دائم Permanent residency دسته بندی می شود. منتها دارندگان مجوزهای اقامتی برخلاف دارندگان تابعیت در کشور میزبان حقوق سیاسی مثل حق رای ندارند.

فرق اقامت و تابعیت از نظر امتیازات

پس اقامت و تابعیت دو اصطلاح مجزا هستند که هر کدامیک به حقوق و مسئولیت های متفاوتی اشاره می کنند. بدین ترتیب این دو اصطلاح از نظر امتیازات به شرح زیر فرق می کنند:

مزایای اقامت	مزایای تابعیت
اقامت در کشور خاص برای یک دوره محدود یا دائم	حق اقامت همیشگی در کشور
دریافت حقوق خاص مثل دسترسی به خدمات آموزشی و درمانی	بهره مندی کامل از حقوق مدنی و سیاسی
امکان سفر آزادانه مثلا ورود به کشورهای شینگن	بهره گیری از حمایت دیپلماتیک در خارج
انجام بیزینس و حق مالکیت تحت شرایط خاص	حق مسافرت آزاد به کشورهای مشخص
امکان شمول اعضای خانواده تحت شرایط خاص	انتقال تابعیت به فرزندان

فرق سیستم اعطای اقامت و تابعیت در سطح بین المللی (بخش اول)

سیستم اعطای تابعیت در کشورها از دو قانونی اصلی پیروی می کنند که می توان به سیستم خاک و خون اشاره کرد. اخذ تابعیت از طریق خاک در کشورهای توسعه یافته ای نظیر کانادا، آمریکا و غیره می باشد که توانسته ذهن والدین زیادی را در خصوص تولد فرزند در این کشورها به خود اختصاص دهد. در حال حاضر 33 کشور در جهان (و دو قلمرو) هستند که شهروندی حق تولد Birthright citizenship نامحدود موسوم به jus soli  دارند. این کشورها شامل:

تفاوت و تشابه اصلی اقامت و تابعیت چیست؟

تشابه اصلی بین اقامت و تابعیت در این است که هر دوی اینها وضعیت های قانونی است که  توسط یک کشور خاص برای افراد صادر می شود. این مجوزها به افراد اجازه زندگی، کار و تحصیل در قلمرو کشور مربوطه را می دهد. با این وجود تفاوت کلیدی بین این دو وضعیت قانونی هم این است که اقامت حداقل در مقایسه با تابعیت محدود است.

فرق سیستم اعطای اقامت و تابعیت در سطح بین المللی

در کشورهای توسعه یافته ای نظیر کانادا، استرالیا، آمریکا و … اخذ تابعیت از طریق خاک می باشد که توانسته ذهن والدین زیادی را در خصوص تولد فرزند در این کشورها به خود اختصاص دهد. سیستم خون نوعی دیگر از اعطای تابعیت می باشد که تابعیت پدر و مادر در این سیستم نقش به سزای دارد. سیستم اعطای تابعیت در کشورها از دو قانونی اصلی، پیروی می کنند که می توان به سیستم خاک و خون اشاره کرد. سیستم اعطای تابعیت در ایران از طریق پدر می باشد.

می توان در نمودار زیر با دو سیستم اعطای تابعیت در کشورهای مختلف جهان آشنا شد:

سیستم اعطای تابعیت از طریق اصل خاک

کشورهایی که به کنواسیون کاهش بی تابعیتی سال 1961 پیوسته اند، به فرزندانی که در هواپیما یا قلمرو آسمانی و یا در کشتی بدنیا می آیند، تابعیت و حق شهروندی را نیز اهدا می نماید. بیشتر در باب کشورهای مهاجرپذیر، سیستم اعطای تابعیت از طریق خاک صدق می نماید. سیستم اعطای تابعیت از طریق خاک در مقابل سیستم خون نیز می باشد.

از جمله کشورهایی که از سیستم خاک پیروی می کنند عبارتند از آنتیگوا و باربودا، بلیز، کامبوج، کاستاریکا، السالوادور، گواتمالا، جامائیکا، نیکاراگوئه، پاراگوئه، ترینیداد و توباگو، آرژانتین، بولیوی، شیلی، دومینیکا، فیجی، گویان، لسوتو، پاکستان، پرو، سنت وینسنت و گرنادین‌ها، باربادوس، برزیل، کلمبیا، اکوادور، گرنادا، هندوراس، مکزیک، پاناما، سنت کیتس و نویس، تووالو، سنت لوسیا، ایالات متحده آمریکا، اروگوئه، ونزوئلا و کانادا.

سیستم اعطای تابعیت از طریق اصل خون

اصل خون نوعی، سیستم اعطای تابعیت نیز می باشد که طبق ملیت هر شخص بر اساس ملیت والدین فرزند نیز تعیین می گردد. سیستم اعطای تابعیت خون بیشتر در کشورهای اتحادیه اروپا و ایران برقرار می باشد. البته ناگفته نماند که این قوانین مطابق قوانین شهروندی ایران که در بند 976 قانون مدنی ایران ذکر شده است، به یکسری از اشخاص خاص نیز تعلق می گیرد. از جمله کشورهایی که از سیستم خون پیروی می کنند عبارتند از ارمنستان، استونی، یونان، جمهوری ایرلند، تونس، لیبریا، صربستان، ترکیه، بلغارستان، فنلاند، مجارستان، اسرائیل، ایران، لهستان، اسلواکی، اوکراین، کرواسی، آلمان، هند، ایتالیا، کیریباتی، رواندا و کره جنوبی.

فرق سیستم اعطای اقامت و تابعیت در سطح بین المللی (بخش دوم)

اقامتگاه در نگاه اول شاید همان محلی باشد که شخص در آنجا زندگی می کند ولی در قانون مدنی ایران طبق ماده 1002 مرکز مهم امور شخص را ارجح تر میداند. به این سان و معنی که اگر محل‌ تمرکز شخصی غیر از مرکز مهم امور آن باشد، مرکز امور این شخص و اقامتگاه او محسوب می شود. در مورد بحث اقامت نیز به مانند تابعیت، هیچ کس نمیتواند بیش از یک اقامتگاه داشته باشد ولی اقامتگاه به اشخاص حقوقی نیز مرتبط می شود که همان مرکز عملیات آنها خواهد بود.

امروزه چیزی که بسیار رایج می باشد بحث مهاجرت اتباع دولت های مختلف است و اینکه چه رابطه ایی بین مهاجرت، تابعیت و اقامت می باشد. به زبان بسیار ساده، ما ابتداء قصد مهاجرت میکنیم. با گذراندن مراحل مختلف قانونی اقامت میگیریم، سپس بعد از یکسری مراحل و گذراندن زمان به تابعیت می رسیم، البته این تابعیت مستقیم نمی باشد. اقامت نیز کوتاه مدت و بلند مدت است ولی کسی که اقامت یک کشور را دارد با کسی که تابعیت همان کشور را داراست، متفاوت می باشد.

فرق برنامه اخذ اقامت و تابعیت در کشورهای مختلف

برنامه های مختلفی، در سراسر دنیا مخصوصا، در کشورهای اروپایی و آمریکایی در اختیار سرمایه گذاران و کارآفرینان برای کسب اقامت و تابعیت وجود دارد. روش سرمایه گذاری تنها روش سریع، اما پرهزینه جهت دست یابی به اقامت و تابعیت هر کشوری محسوب می شود. حتی برخی کشورهای اروپایی با ارائه ویزای طلایی GOLDEN VISA جذابیت این روش مهاجرتی را دو چندان می کنند. برای این امر نیز روش های مختلفی مثل خرید ملک، ثبت شرکت و سایر در اختیار سرمایه گذاران قرار دارد.

با کشورهای مختلف اروپایی، که از طریق خرید ملک برای افراد مجوز اقامتی صادر می کنند؛ در نمودار زیر می توان آشنا شد:

منتها اقامت دریافتی از این طریق معمولا اقامت 1 ساله ولی قابل تمدید بوده و در ضمن شرط حضور از شرایط اصلی آن می باشد. ولی سرمایه گذاری در 2 کشور ترکیه و مجارستان به ترتیب شما را به دریافت شهروندی و اقامت دائمی اروپا نائل می کند و شرایط آن از قرار زیر است:

مثلا در جدول زیر می توان با کشورهای مختلف اروپایی آشنا شد که از طریق خرید ملک یا راه های دیگر برای افراد مجوز اقامتی یا همان Golden Visa صادر می کنند:

کشور	برنامه سرمایه گذاری	حداقل سرمایه مورد نیاز به یورو
یونان	خرید ملک	250000
مجارستان	سرمایه گذاری از طریق خرید اوراق سهام	250000
مالتا	خرید ملک	300000
پرتغال	سرمایه گذاری بیزینسی	500000
اسپانیا	خرید ملک	500000

سرمایه گذاران، معمولا پس از گذشت 5 تا حتی 10 سال موفق به کسب تابعیت اروپایی میشوند. اقامت دریافتی از این طریق معمولا اقامت 1 ساله ولی قابل تمدید بوده و در ضمن شرط حضور از شرایط اصلی آن می باشد.

فرق اقامت و تابعیت در اسپانیا و انگلستان

البته، اقامت و تابعیت در کشورهای مختلف تعاریف و مفاهیم مختلفی دارد. مثلا در اسپانیا مجوز اقامت به کسانی داده می شود که پس از تامین شرایط لازم بخواهند در این کشور به مدت بیش از 3 ماه بمانند. از طرف دیگر ویزای کوتاه مدت وضعیتی است که به مهاجرانی تعلق می گیرد که بخواهند کمتر از 3 ماه آنهم تحت شرایط خاص در اسپانیا بمانند. مجوزهای اقامتی اسپانیا به دسته های زیر تعلق می گیرد:

• دانشجویان (ویزای تحصیلی اسپانیا)
• کارگران (مجوز کاری اسپانیا)
• اعضای خانواده (اقامت خانوادگی اسپانیا)
• سرمایه گذاران و کارآفرینان (ویزای طلایی اسپانیا)

معمولا پس از گذشت 5 سال از زندگی در اسپانیا می توان به اقامت دائم و پس از 10 سال نیز به تابعیت اسپانیا رسید. اگرچه هر دو این شرایط به شما اجازه زندگی بلند مدت در اسپانیا را می دهد. با این تفاوت که تابعیت اسپانیایی به شما اجازه کار و زندگی در کشور اسپانیا و هر کشور اروپایی را می دهد. حتی شما به حق رای هم می رسید. اما اقامت دائمی فقط به شما اجازه کار در قلمرو اسپانیا را می دهد.

به اقامت دائمی در انگلستان Indefinite Leave to Remain یا به اختصار ILR گفته می شودکه معمولا افراد پس از 5 سال زندگی در این کشور به این نوع اقامت می رسند. این نوع اقامت به افراد اجازه اقامت نامحدود در انگلستان را می دهد. از طرف دیگر، تابعیت انگلیسی نشانگر شهروندی این کشور بوده و به افراد حق کامل زندگی در این کشور را می دهد.

انواع روش های اخذ تابعیت

روش های مختلفی وجود دارد که جزئیات آن در هر کشور می تواند متفاوت از دیگری باشد. مهم ترین روش های اخذ تابعیت در جهان عبارتند از:

روش	توضیحات
تولد	در برخی کشورها، هر فردی که در خاک آن کشور متولد شود، به طور خودکار تابعیت آن کشور را کسب می‌کند. مثال اصلی آن تولد در کانادا است.
ازدواج	ازدواج با یک شهروند یک کشور، می‌تواند یکی از راه‌های اخذ تابعیت آن کشور باشد. البته شرایط و مدت زمانی که فرد باید در آن کشور زندگی کند تا بتواند درخواست تابعیت دهد، در هر کشوری متفاوت است
سرمایه‌گذاری	برخی از کشورها برنامه‌هایی را برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی ارائه می‌دهند. با سرمایه‌گذاری در این کشورها، افراد می‌توانند اقامت و در برخی موارد تابعیت آن کشور را دریافت کنند
کار	افرادی که در یک کشور خارجی مشغول به کار می‌شوند، ممکن است پس از گذشت مدت زمان مشخص و انجام برخی شرایط، بتوانند درخواست تابعیت دهند
پناهندگی	کسانی که به دلایل سیاسی، مذهبی یا نژادی در کشور خود در معرض خطر باشند، می‌توانند تقاضای پناهندگی در یک کشور دیگر را بدهند. در صورت پذیرفته شدن درخواست پناهندگی، فرد می‌تواند اقامت و در برخی موارد تابعیت آن کشور را دریافت کند

کلیات فرق اقامت و تابعیت

ابتدا ما اقدام به اخذ اقامت می کنیم؛ سپس بعد از گذران مراحل و زمان خاص ممکن است بتوانیم به تابعیت آن کشور درآییم. داشتن اقامت امری موقتی است. یعنی، شخصی که اقامت دارد از نظر زمانی محدود می باشد. به طور مثال کسی که اقامت تحصیلی دارد تا اتمام روند تحصیلی می تواند در کشور مورد نظر اقامت داشته باشد. چه بسا کسانی که اقامت بلند مدت دارند، باید هر ساله آن را تمدید کنند و نمی توانند بیشتر از 6 ماه غایب باشند. اشخاصی که اقامت دارند از نظر حقوق شهروندی مانند سایر افراد آن جامعه نیستند و حقوق آن ها محدودتر می باشد. برای مثال آن ها‌ حق رای ندارند و نمی توانند سمت های مهم دولتی را انتخاب نمایند.

همه اینها در حالی است که شخصی که تابعیت می گیرد، دارای کلیه حقوق شهروندی از جمله حق رای می باشد. از طرفی تبعه یک کشور برای ورود و خروج از آن کشور محدودیت زمانی ندارد. همچنین برای شخص تابع، هیچگونه اجباری در بودن یا نبودن در آن کشور وجود ندارد. بدین معنا که شخص می تواند تا اخر عمرش در آن کشور به راحتی و بدون شرط زندگی کند. حالا با هم به معرفی کشورهای مختلف اروپایی اعطاء کننده اقامت و تابعیت می پردازیم:

الف) کشورهای اعطاء کننده اقامت اروپایی (ویزای طلایی)

ب) صادر کننده تابعیت اروپایی

سوالات درباب  فرق اقامت و تابعیت

نمونه ای از سوالات کلیدی و پاسخ آنها در همین باب آشنا شویم:

• تفاوت های اقامت با تابعیت در چیست؟ اخذ اقامت منجر به مقیم شدن افراد در کشور یا مقصد دلخواه می شود اما تابعیت علاوه بر مقیم شدن دائمی همچنین به کعنای برخورداری از حقوق اساسی مثل حق شهروندی نیز می باشد.
• روش های اخذ اقامت دائم (PR) چیست؟ افراد از طرق مختلفی مثل کار، سرمایه گذاری و حتی ازدواج با تبعه کشور مقصد می توانند به اقامت دائمی آن کشور دست یابند.
• راههای اخذ پاسپورت چیست؟ هدف غایی از یک مهاجرت همانا دست یابی به پاسپورت کشور مقصد و بهره مندی از حقوق و امتیازات شهروندی می باشد. و افراد برای اخذ پاسپورت کشور مقصد می توانند از روش های مختلفی مثل تولد فرزند، کار و زندگی، ازدواج و نیز سرمایه گذاری کلان در کشور مقصد به این مهم دست یابند.
• در حال حاضر بهترین کشور برای اخذ تابعیت از طریق سرمایه گذاری چه کشوری است؟ ترکیه از بهترین کشورها برای این نوع سرمایه گذاری است چرا که فقط با خرید ملکی با حداقل ارزش EUR 400000 (یورو) می توان به پاسپورت ترکیه دست یافت.
• و اما بهترین کشور برای اخذ اقامت اروپایی از طریق سرمایه گذاری چه کشوری است؟ در کشور مجارستان نیز فقط با سرمایه گذاری و خرید اوراق قرضه دولتی به مبلغ EUR 360000 (یورو) می توان مستقیما و بدون شرط حضور به اقامت دائمی (PR) اتحادیه اروپایی رسید.